درگاه روانشناسی
چرا در انجام کارها تنبلی می‌کنیم؟
چرا با اینکه می‌دانیم سیگار کشیدن و خوردن خوراکی‌های چرب ما را بیمار می‌کند
از آن‌ها پرهیز نمی‌کنیم؟
چرا فریاد می‌کشیم و زود خشمگین می‌شویم؟
چرا گاهی اندوهگین هستیم ولی نمی‌دانیم چه چیزی ما را اندوهگین کرده است؟
پرسش‌های بسیاری از این دست،
همیشه روان‌شناسان را به سوی خود می‌کشاند روانشناسی دانشی است
که با زندگی ما پیوند تنگاتنگی دارد.
واژه و نماد روانشناسی
روانشناسی
واژه‌ی روانشناسی (Psychology) از دو بخش روان+شناسی (Psy+Chology) ساخته شده است که یک واژه‌ی یونانی (ψυχολογία) است.
خوب است بدانید
که واژه‌ی Psyche (ψυχή) در زبان یونانی به چم و معنی روح (Soul) است و به چم روان و ذهن نیست.
اما این واژه را به نادرستی در انگلیسی برابر با Mind (ذهن/ روان) گرفته‌اند. در پارسی نیز به پیروی از انگلیسی روانشناسی می‌گوییم.
خوب است بدانید از دیدگاه نوشتاری، روانشناسی باید جدا از هم و با نیم‌میانجی (نیم‌فاصله) نوشته شود
و نوشتن آن به گونه‌ی «روانشناسی» نادرست است.
نماد روانشناسی نیز نخستین کاراکتر از واژه‌ی یونانی روانشناسی است
که در بالا گفته شد. این کاراکتر بیست و سومین حرف در نویسه‌ی (الفبای) یونانی است.
که «سای» خوانده می‌شود.
رفتارهای انسانی را می توان به انواع مختلف تقسیم كرد، از جمله:
رفتار شخصی
: رفتاری است كه كاملاً جنبه شخصی دارد،
مثلاً فردی همواره لباس قهوه ای رنگ می پوشد
و یا عادت دارد روزی سه مرتبه مسواك بزند.
رفتار شغلی
: یعنی رفتار خاص یا عادتی كه انسان در كار و حرفه از خود نشان می دهد،
مثلاً همیشه بعد از نماز صبح كارش را شروع می كند
ویا همواره با دو انگشت تایپ می نماید.
رفتار تحصیلی
: عبارت است از رفتار كودك یا بزرگسال در ارتباط با امور تحصیلی، فی المثل دانش آموزی همیشه قبل از تدریس معلم درس مورد نظر را مطالعه می كند
و یا این كه برای یادگیری بهتر خلاصه نویسی كرده،
با صدای بلند درس می خواند.
رفتار اجتماعی:
رفتار فرد در تعاملات بین فردی و معاشرت های اجتماعی است،
به عنوان نمونه خوش قول بودن و تقدم درسلام داشتن.
در ارزیابی رفتار باید توجه كرد كه رفتار چه كسی،
در چه شرایط و موقعیتی و با چه فراوانی و شدتی مورد بررسی قرار می گیرد؛
چرا كه زمانی می توانیم برداشت وتفسیر جامعی از رفتار یك فرد داشته باشیم
كه شرایط زمانی و مكانی، موقعیت بروز رفتار و ویژگی های زیستی ،
ذهنی و روانی وی را مورد توجه كافی قرار دهیم.
شاخه های مختلف روان شناسی
روانشناسی
از زمانی كه روان شناسی به عنوان یك علم مستقل مطرح شده است،
روان شناسان در زمینه موضوعات خاص، پژوهش های فراوانی به عمل آورده اند،
به گونه ای كه امروزه شاهد شعب و شاخه های مختلف روان شناسی هستیم.
متداول ترین شاخ های روان شناسی عبارت است از:
1- روان شناسی رشد و كودك
روان شناسی كودك به مطالعه مستمر رشد از زمان تشكیل نطفه تا دوران بلوغ و نوجوانی می پردازد.
موضوعاتی از قبیل نقش وراثت و محیط در شكل گیری شخصیت كودك،
چگونگی رشد بدنی، ذهنی،عاطفی، كلامی، اجتماعی ،
حسی و حركتی، همچنین نحوه بازی، خویشتن داری، تقلید
و همانند سازی كودك و نوجوان و تحولات دوران بلوغ
در این شاخه از روان شناسی مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرد.
2- روان شناسی شخصیت
در این شاخه از روان شناسی ابعاد مختلف شخصیت، جنبه های ادراكی، هیجانی،
ارادی و بدنی افراد و چگونگی سازگاری فرد با محیط مورد مطالعه قرار می گیرد.
3- روان شناسی اجتماعی
روان شناسی اجتماعی ازتعامل فرد واجتماع،
قانون های روانی گروه ها و سازمان های اجتماعی بحث می كند
و در زمینه هایی از قبیل: معیارها و هنجارهای اجتماعی،
مناسبات بین گروهی،
باورهای عام، تكوین بازخوردها وتغییرنگرش ها
و نقش رسانه ای جمعی به مطالعه و تحقیق می پردازد.
4- روان شناسی بالینی
این رشته از روان شناسی ویژگی های شخصیتی،
اختلالات عاطفی و مشكلات رفتاری افراد را با بهره گیری
از ابزارهای روان شناختی مورد بررسی ودرمان قرار می دهد.
5- روان شناسی مرضی
در این شاخه از روان شناسی اختلالات عاطفی و رفتاری و بیماری های
مختلف روانی مورد بررسی قرار گرفته،
روش های درمانی متداول در جهت حفظ بهداشت روانی ارائه می شود.
6- روان شناسی كودكان استثنایی
روان شناسی كودكان استثنایی به مطالعه ویژگی های جسمی،
روانی، حسی، حركتی، شناختی و اجتماعی كودكان عقب مانده ذهنی،
نابینا و نیمه نابینا، ناشنوا و نیمه ناشنوا، ناسازگار، مصروع،
كودكان معلول جسمی- حركتی، دانش آموزان مبتلا به اختلال خاص در یادگیری
و كودكان و نوجوانان تیز هوش و خلاق می پردازد.
این شاخه از روان شناسی همچنین در زمینه علل مختلف معلولیت،
راه های پیشگیری از معلولیت و روش های اصلاح و ترمیم نارسایی ها
و اختلالات رفتاری مباحثی را مطرح می كند.
7- روان شناسی تربیتی
این رشته ازروان شناسی كه درواقع مهمترین وكاربردی ترین رشته های روان شناسی است، تلاش دارد
اصول، قوانین و یافته های روان شناسی و شاخه های مختلف آن را در قلمرو تعلیم و تربیت مورد استفاده قرار دهد.
در روان شناسی تربیتی موضوعاتی از قبیل:
روشهای مختلف یادگیری و قوانین آن، فرایند تفكر و اندیشیدن، یادآوری و به یادسپاری، حافظه و فراموشی، هوش و انگیزش،
سنجش و اندازه گیری و كاربرد آزمون های روانی، نقش معلم و متعلم در انتقال یادگیری، شرایط و موقعیت یادگیری، انضباط و پیشرفت تحصیلی مورد توجه
و مطالعه قرار می گیرد.
روان شناسی تربیتی و قلمرو آن
همان گونه كه پیش تر اشاره شد موضوع اصلی روان شناسی تربیتی یا پرورشی به كار بستن قواعد و یافته های شاخه های مختلف روان شناسی در فرایند تعلیم و تربیت است.
به عبارت دیگر هدف اصلی روان شناسی تربیتی توجه عمیق به امر مهم آموزش و پرورش و پرداختن به عوامل مؤثر در یادگیری،
پیشرفت تحصیلی، سازگاری، تحول ذهنی و روانی و رشد متعادل انسان است.
اركان اصلی روان شناسی تربیتی
به طور خلاصه می توان موضوعات،
پایه ها یا اركان اصلی روان شناسی تربیتی را در هفت محور زیر مورد توجه قرار داد:
1– قوانین و عوامل موثر در فرایند یادگیری
2- ویژگی های یادگیرنده یا تربیت شونده
3- موضوع یادگیری یا پیام تربیتی
4- موقیعت یادگیری یا شرایط انتقال پیام تربیتی
5- روش های تعلیم و تربیت یا انتقال پیام
6- ویژگی های مربی یا انتقال دهنده پیام
7- ارزیابی و ارزش سنجی
