دسته: پزشکی

پزشکی در پورتال جامع فرانیاز فراترازنیاز هرایرانی

پزشکی ,سازمان بهداشت جهانی (WHO) یکی از آژانس‌های تخصصی

سازمان ملل متحد است که در تابستان ۱۹۴۸ در ژنو

(واقع در سوییس) آغاز به کار کرد.

اولویت‌های اولیه این سازمان مالاریا، سل، بیماری‌های جنسی،

سلامت مادر و کودک، مهندسی بهداشتی و تغذیه بود.

پزشکی

پزشکی

پزشکی یک دانش کاربردی است،

هدف آن حفظ و ارتقاء تندرستی، درمان بیماری‌ها و بازتوانی آسیب‌دیدگان است.

این منظور با شناخت بیماریها، تشخیص،

درمان و جلوگیری از بروز آنها به انجام می‌رسد.

دانش پزشکی بر روی طیف وسیعی از رشته‌ها شامل

از فیزیک و زیست‌شناسی تا علوم اجتماعی،

مهندسی و علوم انسانی بنا شده است.^{[ف ۱]}

امروزه هدف دانش پزشکی استفاده از فناوری‌های دانش‌مبنا

و استدلال قیاسی برای رسیدن به راه‌حل مشکلات بالینی است.

اکتشافات در باب ماهیت ژن‌ها و سلول‌ها دریچه‌ای برای تعریف

فیزیولوژی بر مبنای سیستم‌های مولکولی فراهم کرده است.

این بصیرت فیزیولوژیکی راه را برای درک بهتر

فرایندهای پیچیده بیماری‌ها و رویکردهای نو درمانی فراهم کرده است.^[۱]

تلاش بشر برای درمان بیماری‌ها و آسیب‌ها از دوران پیش از باستان وجود داشته است و در دوران باستان نیز در کنار مذهب و گاه به عنوان بخشی از آن وجود داشته است.

در یونان باستان پزشکانی چون بقراط پزشکی را به عنوان

دانش و فنی مجزا مطرح کردند و بنیانگذاران راهی بودند

که بعدها توسط پزشکانی همچون ابن‌سینا و رازی

(رازی مسلمان نبوده و تنها به توحید اعتقاد داشته یعنی موحد بوده؛

اما به اشتباه عنوان می‌شود که وی مسلمان بوده است) طی شد.

پزشکی

در رنسانس با بهره‌گیری از روش علمی پزشکی پیشرفت‌های قابل توجهی کرد.

از قرن ۱۹ آنچه به عنوان پزشکی مدرن شناخته می‌شود بنیان گذاشته شد.

در اواخر قرن بیستم و دوران معاصر دانش ژنتیک رویکرد نسبت

به درمان و بیماری‌ها را دچار تحولی جدی کرد به طوری

که ژنتیک پزشکی را دارای نقشی متحول کننده

برای پزشکی از درمان محور بودن به حفظ سلامتی دانسته‌اند.

^[۲] اهمیت سلامتی در بهره‌وری اجتماع و کیفیت زندگی

منجر به تأسیس موسسات و قوانین شده است

تا مسایلی همچون تحصیل و مجوزدهی به پزشکان تا نحوه استفاده

از بودجه‌های درمانی در کشورها قانون‌مند و تنظیم شوند؛

لذا سازمان‌های پزشکیی در کشورهای مختلف برای سازمان دهی

و قانون‌مند سازی فعالیت‌های پزشکی تأسیس شده‌اند.

پزشکی

در حرفه پزشکی، پزشکان با استفاده از قضاوت بالینی،

بیمار را جهت تشخیص، درمان و پیشگیری از بیماری ارزیابی می‌کنند.

در عملکرد بالینی معمولاً مراحل شرح حال، معاینه فیزیکی، تهیه فهرست مشکلات، مشخص کردن تشخیص‌های افتراقی،

بررسی‌ها (شامل آزمایشها و تصویربرداری و …)،

رسیدن به تشخیص و در آخر درمان انجام می‌شود.

امروزه پیشرفت‌های روزمره علم و گسترش قابل توجه دامنه

دانش پزشکی و شناخت بشر از بیماری‌ها منجر به تخصصی شدن

پزشکی و تقسیم آن به رشته‌های مختلف شده است.

با این حال کماکان ارائه خدمات پزشکی در بیشتر جوامع

از سطح مراقبت‌های اولیه بهداشتی، با تمرکز روی عملکرد

پزشکان عمومی و پزشکان خانواده شروع می‌شود

و بسته به نیاز در سیستم ارجاع بیماران به سطوح دوم و سوم

که خدمات پزشکی تخصصی‌تر را ارائه می‌دهند ارجاع می‌شوند.

پزشکی مدرن با انتقاداتی هم مواجه است

از جمله عدم دسترسی مناطق محروم و طبقه کم درآمد

بعضی جوامع به خدمات پزشکی گران‌قیمت که در این راه

سازمان‌هایی همچون سازمان جهانی بهداشت

با تعیین سیاست‌های جهانی و ایجاد مسئولیت

در کشورها و سیاستمداران نسبت

به سلامت سعی در رفع این نقیصه را دارند.

پزشکی در دوران باستان

پزشکی در مصر باستان وجود داشت، اطلاعات پزشکی در پاپیروس ادوین اسمیت یافت شده

که متعلق به ۳۰۰۰ پیش از میلاد است.

اولین جراحی احتمالاً در ۲۷۵۰ پیش از میلاد در مصر انجام شده‌است.

^[۷] در پاپیروس ژاینکولوژی کاهون اطلاعاتی در مورد

درمان بیماری‌های زنان و باروری وجود دارد.

^[۸] اولین پزشک شناخته شده هم احتمالاً هسی-رع رئیس پزشکان و دندان‌پزشکان پادشاه جوزر در قرن ۲۷ پیش از میلاد است.^[۹]

در کنار مصری‌ها بابلی‌ها هم به تشخیص، معاینه و درمان بیماری‌ها می‌پرداختند.

کتاب راهنمای تشخیصی آنها روش‌های درمان

و سبب‌شناسی (اتیولوژی) را معرفی کرد.^[۱۰]

پزشک یونان باستان بقراط که پدر پزشکی خوانده می‌شود.

بسیاری از منابع بقراط را پدر پزشکی می‌دانند،

او پایه‌های رویکرد منطقی به پزشکی را بنا نهاد.

بقراط ایجاد کننده سوگندنامه بقراط برای پزشکان است

که هنوز مورد استفاده است، او اولین کسی بود

که بیماری‌ها را به حاد و مزمن، اندمیک و اپیدمیک تقسیم‌بندی کرد

و کلماتی همچون راجعه، بهبود، بحران، پاروکسیسم،

اوج و تشنج را در پزشکی استفاده کرد

در مطالعه فیزیولوژی و کالبدشناسی دو اسکندریه‌ای به نام‌های هروفیلوس از کالسدون و اراسیستراتوس از سئوس نقش داشتند.

پزشک یونانی گالن نیز یکی از بزرگترین جراحان دوران باستان بود؛

و جراحی‌های بی‌پروایانه‌ای شامل مغز و چشم انجام داد

. کتاب‌های او بعدها مورد استفاده در قرون وسطی قرار می‌گرفت.^[۱۵]

قرون میانه

در دوران رکود علم و پزشکی در دنیای غرب در قرون وسطی،

مسلمانان و ایرانیان شروع به ترجمه آثار پزشکی یونان باستان

از جمله آثار بقراط و گالن به عربی کردند.

از طرفی با بهره‌گیری از میراث علمی پزشکی ایرانیان در جندی

شاپور پزشکی در دنیای اسلام شکوفا شد.

ابن سینا از مشاهیر برجسته پزشکی در این دوران بود

که توسط برخی منابع در کنار بقراط به عنوان پدر علم پزشکی شناخته می‌شود.

او کتاب قانون در پزشکی را نگاشت که از مشهورترین کتاب‌های تاریخ پزشکی محسوب می‌شود

از سایر مشاهیر می‌توان از زهراوی،ابن زهر,ابن نفیس، و ابن رشد نام برد.

رازی^[۲۳] یکی از اولین دانشمندانی بود که نظریه یونانی

اخلاط چهارگانه را مورد تردید قرار داد،

به طوریکه در الحاوی که بزرگترین دائرةالمعارف طبی اسلامی خوانده می‌شود

^[۲۴] هیچ نامی از اخلاط و طبایع و مزاج‌ها نبرده است.

^[۲۵] با این وجود تا مدت‌ها این نظریه در پزشکی غربی قرون وسطی

و پزشکی اسلامی مؤثر باقی ماند.

بیمارستان‌ها در دنیای اسلام که از بیمارستان جندی شاپور ایران الگو گرفته بودند،

از اولین نمونه‌های بیمارستان‌های عمومی در جهان بودند.^[۲۸]

در اواخر قرون وسطی پزشکی دوباره در اروپا رونق گرفت.

اندرو واسالیوس یکی از تأثیر گذارترین کتاب‌ها در کالبدشناسی را نوشت.

باکتری و میکروارگانیسم‌ها اولین بار توسط میکروسکوپ

آنتونی وان لوونهوک در ۱۶۷۳ مشاهده شد.

مایکل سروانتس به طور مستقل از ابن نفیس جریان

خون ریوی را دوباره کشف کرد ولی این کشف منتشر نشد.

^[۳۱] بعدها این کشف توسط رنالدوس کولومبوس و آندره سزالپینو توصیف شد.

بر مبنای کارهای کولومبوس بعدها ویلیام هاروی پزشک انگلیسی

دستگاه گردش خون را توصیف کرد.^[۳۲]

قرن نوزدهم و پزشکی مدرن

حرفه پزشکی در قرن نوزدهم در پی پیشرفت‌های سریع علم

و رویکردهای نوین پزشکان دستخوش تغییر شد.

پزشکان بیمارستان‌ها شروع به آنالیز سیستماتیک

تر علایم بیماری‌ها در تشخیص کردند

از جدیدترین تکنیک‌ها استفاده از بیهوشی و به کارگیری

تکنیک آسپتیک در اتاق عمل بود.^[۳۴]

در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم

آماردانان انگلیسی به رهبری فرانسیس گالتون،

کارل پیرسون و رونالد فیشر ابزارهای آماری

برای مرتبط سازی و آزمودن فرضیه‌ها ابداع کردند

که امکان آنالیزهای پیچیده‌تر اطلاعات را فراهم می‌کرد.

در قرن بیستم جنگ‌های بزرگ همراه با حضور پزشکان و بیمارستان‌های سیار بودند.

در طی جنگ جهانی اولین تکنیک اشعه ایکس در تشخیص گسترش یافت

و استفاده از مواد ضدعفونی کننده برای

پیشگیری از قانقاریای زخم‌ها فراگیر شد.

قرن نوزدهم و پزشکی مدرن

پاندمی آنفلوآنزای ۱۹۱۸ در سطح جهان ۵۰ میلیون نفر تلفات داد

و منشأ تحقیقات اپیدمیولوژیک شد.

در جنگ جهانی دوم مراقبت از بیماران و زخمی‌ها با

به کار گیری تکنیک‌های جدیدی همچون واکسیناسیون

فعال علیه کزاز، داروهای سولفونامید و پنی سیلین متحول شد.

از جنگ جهانی دوم استفاده از دِدِت در مقابله با پشه

حامل مالاریا که در بیشتر مناطق حاره شایع بود، شروع شد.

^[۳۷] در همین دوره درمانهای آلوپاتیک

(مبتنی بر مداخلات خارجی شامل دارو و جراحی)

از درمانهای مبتنی بر فیزیولوژی

(فیزیوتراپی = Physiological Theraputics) از یک دیگر جدا شد

که قشر جدا شده بعد از سال ۱۹۴۵ میلادی در آمریکا فیزیوتراپیست نامیده شد.

اجزاء اصلی مصاحبه پزشکی

مصاحبه و ویزیت پزشکی شامل این اجزا است:

شکایت اصلی (CC): علت این ویزیت پزشکی، شامل نشانه‌ها که با همان کلماتی که بیمار بیان کرده به همراه مدت بروزشان ثبت می‌شود.

شرح‌حال بیماری/شکایت فعلی: ترتیب زمانی وقایع و نشانه‌های بیماری و توضیح بیشتر هر کدام از آن‌ها^[۴۲]

فعالیت فعلی: شغل، تفریحات و کاری که بیمار انجام می‌دهد.

داروها (Rx): داروهایی که بیمار مصرف می‌کند، شامل داروهای بدون نسخه و داروهای خانگی و همچنین داروهای طب جایگزین و گیاهی. آلرژی‌ها هم در اینجا ثبت می‌شوند.

سابقه پزشکی قبلی (PMH/PMHx): شامل بیماری‌های پزشکیی دیگر همزمان، سابقه بستری‌ها، مصدومیت‌ها، بیماری‌های عفونی قبلی و/یا واکسیناسیون‌ها و سابقه آلرژی‌های شناخته شده.^[۴۳]

سابقه اجتماعی (SH): محل تولد، اقامت، وضعیت تأهل، وضعیت اجتماعی و اقتصادی، عادت‌ها (شامل رژیم غذایی، داروهای مصرف شده یا در حال مصرف، سیگار و الکل).^[۴۴]

سابقه خانوادگی (FH): فهرست بیماری‌ها در فامیل که ممکن است بیمار را مورد تأثیر قرار دهد. گاه یک شجره‌نامه به کار می‌رود.^[۴۵]

بازبینی سیستم‌ها (ROS): مجموعه‌ای از سوالات که ممکن است در شرح حال بیماری پرسیده نشده باشد، یک بررسی کلی
(برای نمونه: «آیا اخیراً متوجه هر نوع کاهش وزن، تغییر در خواب، توده یا برآمدگی شده‌اید؟» و غیره)
. و سپس پرسش‌هایی از تمامی دستگاه‌های اصلی بدن
(قلب، ریه، دستگاه گوارش، دستگاه ادراری و غیره).^[۴۶]

معاینه فیزیکی

یک پزشک در حال معاینه کانال گوش

معاینه فیزیکی، معاینه بیمار به دنبال یافتن علایم بیماری است

که در آن نشانه‌ها را بیمار بیان می‌کند و علایم توسط پزشک پیدا می‌شوند.

پزشک از حواس بینایی، شنوایی، لامسه و گاه بویایی

(برای نمونه در عفونت‌ها، اورمی، کتواسیدوز دیابتی) استفاده می‌کند.

استفاده از حس چشایی با وجود روش‌های تشخیص مدرن به کار نمی‌رود

ولی قدیم در نبود آزمایش قند خون در تشخیص دیابت شیرین به کار می‌رفت.^[۴۷]

در معاینه چهار عمل به عنوان بخش‌های اصلی معاینه شناخته می‌شوند:

مشاهده، لمس، دَق و سمع. این ترتیب ممکن است

بسته به موضع معاینه تغییر کند؛ برای نمونه یک مفصل را با مشاهده،

لمس و حرکت معاینه می‌کنند. وجود این ترتیب تنظیم شده

یک ابراز آموزشی هم هست که پزشکان را به برخورد

سیستماتیک با بیمار و پرهیز از استفاده از ابزارهای پزشکی

همچون گوشی پزشکیی قبل از استفاده از این روش‌ها تشویق می‌شوند.

معاینه بالینی شامل بررسی این موارد نیز است:

علایم حیاتی، شامل قد، وزن و حرارت، فشار خون، ضربان قلب، میزان تنفس، درجه اشباع اکسیژن.
وضعیت ظاهری عمومی بیمار و مشخصه‌های خاص بیماری
(وضعیت تغذیه، وجود زردی، رنگ پریدگی و چماقی شدن ناخن‌ها)
دست‌ها و پوست
سر (شامل غدد لنفاوی)، دهان، چشم، گوش، بینی و گلو (شامل تیروئید)
تنفس (ریه‌ها و مجاری تنفسی بزرگ)
پستان
وضعیتی حرکتی و دستگاه عضلانی و اسکلتی
شکم و رکتوم
اعضاء جنسی (در صورت وجود حاملگی)
اعصاب (هوشیاری، آگاهی، مغز، بینایی، اعصاب کرانیال،
نخاع و اعصاب محیطی
روان (گرایش یا اورینتیشن، معاینه وضعیت روانی،
شواهدی از درک و افکار غیرطبیعی)
معمولاً معاینه بر اساس شرح حال بیماری روی قسمت‌های خاصی متمرکز می‌شود و شامل همهٔ موارد بالا نمی‌شود.