تاریخچه پرچم ایران در پورتال جامع فرانیاز فراتر از نیاز هر ایرانی
تاریخچه پرچم ایران ,پرچم ایران، به رنگهای سبز، سفید، و قرمز، درمیان
این سه رنگ بسته به نوع حکومت‌هایی که بر ایران فرمان‌روایی کرده‌اند. با ما همراه باشید .
تاریخچه پرچم ایران
پرچم ایران از دورهٔ ناصرالدین‌شاه قاجار دارای سه رنگ شامل رنگهای سبز، سفید و سرخ است. نشان کنونی در پرچم ایران،
نشان جمهوری اسلامی نام دارد که شرح و تفسیر رسمی آن در اصل ۱۸ قانون اساسی آمده‌است.
اما به‌طور خلاصه این نشان بیان‌گر واژهٔ «الله» و شعار اسلامی «لا اله الا الله» است
که روی رنگ سفید پرچم قرار گرفته‌است. همچنین ۲۲ «الله اکبر» به رنگ سفید
و به نشانه پیروزی انقلاب در روز ۲۲ بهمن در حاشیه پایین رنگ سبز و حاشیه بالای رنگ سرخ نوشته شده‌است.
تاریخچه پرچم ایران
گاه شیر و خورشید – که قدمت بیشتری دارد – و گاه سفید (بدون نشان) قرار گرفته‌است،
درحال حاضر و بعد از انقلاب ۱۳۵۷ هجری شمسی ایران نشانی که بیان‌گر «الله» و شعار «لا اله الا الله» است
به رنگ قرمز در میان پرچم و روی رنگ سفید قرار گرفته‌است،
همچنین ۲۲ «الله‌اکبر» به رنگ سفید و به نشانه پیروزی انقلاب در روز ۲۲ بهمن،
در حاشیه پایین رنگ سبز و حاشیه بالای رنگ قرمز قرار گرفته‌است.
معنای رنگهای پرچم
تاریخچه پرچم ایران
سبز – نشانه خرمی و دوستی
سفید – صلح و دوستی (بر گرفته از نشانه زرتشتیان)
قرمز – نشان خون از دست رفتگان در راه ایران (شهیدان)
این سه رنگ از دیر باز در نمادهای ایرانی بکار می‌رفته‌اند.
برای نمونه در نگاره‌هایی که از کاخ‌های شوش بدست آمده‌است این سه رنگ را با این ترتیب می‌توان دید.
درفش کاویانی
تاریخچه پرچم ایران
نخستین اشاره در تاریخ اساطیر ایران به وجود پرچم،
به قیام کاوه آهنگر علیه ظلم و ستم آژی‌دهاک (ضحاک) برمی‌گردد.
در آن هنگام، کاوه برای آن که مردم را علیه ضحاک بشوراند،
پیش‌بند چرمی خود را بر سر چوبی کرد و آن را بالا گرفت تا مردم گرد او جمع شوند.
سپس کاخ فرمانروای خونخوار را در هم کوبید و فریدون را بر تخت شاهی نشانید.
فریدون نیز پس از آنکه فرمان داد تا پاره چرم پیش‌بند کاوه را با دیباهای زرد و سرخ و بنفش آراستند
و در و گوهر به آن افزودند، آن را درفش شاهی خواند و بدین سان درفش کاویانی پدید آمد.
نخستین رنگهای پرچم ایران زرد و سرخ و بنفش بود،
بدون آنکه نشانه‌ای ویژه بر روی آن وجود داشته باشد.
درفش کاویانی(ادامه)
درفش کاویان صرفاً افسانه نبوده و به استناد تاریخ تا پیش از حمله تازیان به ایران،
به ویژه در زمان ساسانیان و هخامنشیان، پرچم ملی و نظامی ایران را درفش کاویان می‌گفتند؛
محمدبن جریر طبری در کتاب تاریخ خود به نام الامم و الملوک می‌نویسد:
درفش کاویان از پوست پلنگ درست شده،
به درازای دوازده ارش که اگر هر ارش را که فاصله بین نوک انگشتان دست تا بندگاه آرنج است،
۶۰ سانتی متر به حساب آوریم، تقریباً پنج متر عرض و هفت متر طول می‌شود.
ابوالحسن مسعودی نیز در مروج اهب به همین موضوع اشاره می‌کند.
به روایت بیشتر کتاب‌های تاریخی، درفش کاویان زمان ساسانیان از پوست شیر یا پلنگ ساخته شده بود،
بدون آنکه نقش جانوری بر روی آن باشد. هر پادشاهی که به قدرت می‌رسید،
تعدادی جواهر بر آن می‌افزود. به هنگام حمله اعراب به ایران،
در جنگی که در اطراف شهر نهاوند درگرفت،
درفش کاویان به دست آنان افتاد و چون آن را همراه با فرش مشهور «بهارستان» نزد عمر بن خطاب،
خلیفه مسلمانان، بردند، وی از بسیاری گوهرها،
درها و جواهراتی که به درفش آویخته شده بود،
دچار شگفتی شد و به نوشته فضل الله حسینی قزوینی در کتاب المعجم:
«… سپس بفرمود تا آن گوهرها را برداشتند و آن پوست را سوزانیدند.
پرچم ایران پس از تازش تازیان
تاریخچه پرچم ایران
پس از تازش تازیان به ایران، ایرانیان تا ۲۰۰ سال هیچ درفش یا پرچمی نداشتند
و تنها دو نفر از قهرمانان ملی ایران زمین،
یعنی ابومسلم خراسانی و بابک خرمدین، دارای پرچم بودند.
ابومسلم پرچمی یک سره سیاه رنگ داشت
و بابک سرخ رنگ، به همین روی بود که طرفداران این دو را سیاه‌جامگان و سرخ‌جامگان می‌خواندند.
از آنجایی که علمای اسلام تصویرپردازی و نگارگری را حرام می‌دانستند
تا سال‌های مدید هیچ نقش و نگاری از جانداران بر روی درفش‌ها تصویر نمی‌شد.
نخستین تصویر بر روی پرچم ایران
تاریخچه پرچم ایران
در سال ۲۵۵ خورشیدی ( ۹۷۶ میلادی) که غزنویان، با شکست دادن سامانیان،
زمام امور را در دست گرفتند، سلطان محمود غزنوی برای نخستین بار دستور داد
نقش یک ماه را بر روی پرچم خود که رنگ زمینه آن یکسره سیاه بود، زردوزی کنند.
سپس در سال ۴۱۰ خورشیدی (۱۰۳۱ میلادی)
سلطان مسعود غزنوی به انگیزه دلبستگی به شکار شیر دستور داد
نقش و نگار یک شیر جایگزین ماه شود
و از آن پس هیچگاه تصویر شیر از روی پرچم ملی ایران برداشته نشد؛ تا انقلاب اسلامی در سال (۱۹۷۹ میلادی).
افزوده شدن نقش خورشید بر پشت شیر
تاریخچه پرچم ایران
در زمان خوارزمشاهیان یا سلجوقیان سکه‌هایی زده شد
که بر روی آن نقش خورشید بر پشت آمده بود؛ رسمی که به سرعت در مورد پرچمها نیز رعایت شد.
در مورد علت استفاده از خورشید، دو دیدگاه وجود دارد:
یکی اینکه چون شیر گذشته از نماد دلاوری و قدرت،
نشانه ماه مرداد (اسد) هم بوده و خورشید در ماه مرداد در اوج بلندی و گرمای خود است،
به این ترتیب همبستگی میان خانه شیر (برج اسد) با میانه تابستان نشان داده می‌شود.
نظریه دیگر بر تأثیر آیین مهرپرستی و میتراییسم در ایران دلالت و از آن حکایت دارد
که به دلیل تقدس خورشید در این آیین، ایرانیان کهن ترجیح دادند
خورشید بر روی سکه‌ها و پرچم بر پشت شیر قرار گیرد.
پرچم در دوران صفویان
تاریخچه پرچم ایران
در میان شاهان سلسله صفویان که حدود ۲۳۰ سال بر ایران حاکم بودند،
تنها شاه اسماعیل اول و شاه تهماسب اول بر روی پرچم خود نقش شیر و خورشید نداشتند.
پرچم شاه اسماعیل یک سره سبز رنگ بود و بر بالای آن تصویر ماه قرار داشت.
شاه تهماسب نیز چون خود زاده ماه فروردین (برج حمل) بود،
دستور داد به جای شیر و خورشید تصویر گوسفند (نماد برج حمل) را هم بر روی پرچمها
و هم بر سکه‌ها ترسیم کنند. پرچم ایران در بقیه دوران حاکمیت صفویان سبز رنگ بود
و شیر و خورشید را بر روی آن زردوزی می‌کردند.
البته موقعیت و طرز قرار گرفتن شیر در همه این پرچمها یکسان نبوده،
شیر، گاه نشسته بوده، گاه نیمرخ و گاه رو به سوی بیننده.
در بعضی موارد هم خورشید از شیر جدا بوده
و گاه چسبیده به آن. به استناد سیاحت نامه ژان شاردن جهانگرد فرانسوی استفاده
او بیرق‌های نوک تیز و باریک که بر روی آن آیه‌ای از قرآن و تصویر شمشیر دو سر حضرت علی (ع) یا شیر خورشید بوده،
در دوران صفویان رسم بوده‌است. به نظر می‌آید که پرچم ایران تا زمان قاجارها،
مانند پرچم اعراب، سه گوشه بوده نه چهارگوش.
پرچم در عهد نادرشاه افشار
تاریخچه پرچم ایران
نادر که مردی خودساخته بود، توانست با کوششی عظیم ایران را از حکومت ملوک الطوایفی رها ساخته،
بار دیگر یکپارچه و متحد کند. سپاه او از سوی جنوب تا دهلی،
از شمال تا خوارزم و سمرقند و بخارا، و از غرب تا موصل و کرکوک و بغداد و از شرق تا مرز چین پیش روی کرد.
در همین دوره بود که تغییراتی در خور در پرچم ملی و نظامی ایران به‌وجود آمد.
درفش شاهی یا بیرق سلطنتی در دوران نادرشاه از ابریشم سرخ و زرد ساخته می‌شد
و بر روی آن تصویر شیر و خورشید هم وجود داشت؛
اما درفش ملی ایرانیان در این زمان سه رنگ سبز و سفید و سرخ با شیری در حالت نیمرخ
و در حال راه رفتن داشته که خورشیدی نیمه بر آمده بر پشت آن بود
و در درون دایره خورشید نوشته بود: «المک الله».
سپاهیان نادر در تصویری که از جنگ وی با محمد گورکانی، پادشاه هند،
کشیده شده‌است، بیرقی سه گوش با رنگ سفید در دست دارند
که در گوشه بالایی آن نواری سبزرنگ و در قسمت پایینی آن نواری سرخ دوخته شده‌است.
شیری با دم برافراشته به صورت نیمرخ در حال راه رفتن است
و درون دایره خورشید آن باز هم «المک الله» آمده‌است. بر این اساس می‌توان گفت
پرچم سه رنگ عهد نادر مادر پرچم سه رنگ فعلی ایران است.
زیرا در این زمان بود که برای نخستین بار این سه رنگ بر روی پرچم‌های نظامی و ملی آمد،
هر چند هنوز پرچمها سه گوشه بودند.
دوره قاجارها، پرچم چهار گوشه
تاریخچه پرچم ایران
در دوران آغا محمدخان قاجار، سر سلسله قاجاریان،
چند تغییر اساسی در شکل و رنگ پرچم داده شد،
یکی این که شکل آن برای نخستین بار از سه گوشه به چهارگوشه تغییر یافت و
دوم این که آغامحمدخان به دلیل دشمنی که با نادر داشت،
سه رنگ سبز و سفید و سرخ پرچم نادری را برداشت و تنها رنگ سرخ را روی پرچم گذارد.
دایره سفید رنگ بزرگی در میان این پرچم بود
که در آن تصویر شیر و خورشید به رسم معمول وجود داشت،
با این تفاوت بارز که برای نخستین بار شمشیری در دست شیر قرار داده شده بود.
در عهد فتحعلی شاه قاجار، ایران دارای پرچمی دوگانه شد.
یکی پرچمی یکسره سرخ با شیری نشسته و خورشید بر پشت که پرتوهای آن سراسر آن را پوشانده بود.
نکته شگفتی آور این که شیر پرچم زمان صلح شمشیر بدست داشت
در حالی که در پرچم عهد جنگ چنین نبود. در زمان فتحعلی شاه بود
که استفاده از پرچم سفید رنگ برای مقاصد دیپلماتیک و سیاسی مرسوم شد.
در تصویری که یک نقاش روس از ورود سفیر ایران «ابوالحسن خان شیرازی» به دربار تزار روس کشیده،
پرچمی سفید رنگ منقوش به شیر و خورشید و شمشیر، پیشاپیش سفیر در حرکت است.
سالها بعد، امیرکبیر از این ویژگی پرچم‌های سه گانه دوره فتحعلی شاه استفاده کرد
و طرح پرچم امروزی را ریخت. برای نخستین بار در زمان محمدشاه قاجار (جانشین فتحعلی شاه)
تاجی بر بالای خورشید قرار داده شد. در این دوره هم دو درفش یا پرچم به کار می‌رفته‌است
که بر روی یکی شمشیر دو سر حضرت علی (ع) و بر دیگری شیر و خورشید قرار داشت
که پرچم اول درفش شاهی و دومی درفش ملی و نظامی بود.
امیرکبیر و پرچم ایران
تاریخچه پرچم ایران
میرزا تقی خان امیرکبیر، بزرگمرد تاریخ ایران، دلبستگی ویژه‌ای به نادرشاه داشت
و به همین سبب بود که پیوسته به ناصرالدین شاه توصیه می‌کرد
شرح زندگی نادر را بخواند. امیرکبیر همان رنگهای پرچم نادر را پذیرفت،
اما دستور داد شکل پرچم مستطیل باشد (بر خلاف شکل سه گوشه در عهد نادرشاه)
و سراسر زمینه پرچم سفید،
با یک نوار سبز به عرض تقریبی ۱۰ سانتی متر
در گوشه بالایی و نواری سرخ رنگ به همان اندازه در قسمت پایین پرچم دوخته شود
و نشان شیر و خورشید و شمشیر در میانه پرچم قرار گیرد،
بدون آنکه تاجی بر بالای خورشید گذاشته شود.
بدین ترتیب پرچم ایران تقریباً به شکل و فرم پرچم امروزی ایران درآمد.
انقلاب مشروطیت و پرچم ایران
تاریخچه پرچم ایران
با پیروزی جنبش مشروطه خواهی در ایران و گردن نهادن مظفرالدین شاه به تشکیل مجلس،
نمایندگان مردم در مجلس‌های اول و دوم به کار تدوین قانون اساسی و متمم آن می‌پردازند.
در اصل پنجم متمم قانون اساسی آمده بود: «الوان رسمی بیرق ایران،
سبز و سفید و سرخ و علامت شیر و خورشید است»، کاملاً مشخص است
که نمایندگان در تصویب این اصل شتابزده بوده‌اند.
زیرا اشاره‌ای به ترتیب قرار گرفتن رنگها، افقی یا عمودی بودن آنها،
و این که شیر و خورشید بر کدام یک از رنگها قرار گیرد، به میان نیامده بود.
همچنین درباره وجود یا نبود شمشیر یا جهت روی شیر ذکری نشده بود.
به نظر می‌رسد بخشی از عجله نمایندگان به دلیل وجود شماری روحانی در مجلس بوده
که استفاده از تصویر را حرام می‌دانستند.
نمایندگان نواندیش در توجیه رنگهای به کار رفته در پرچم به استدلالات دینی متوسل شدند،
بدین ترتیب که می‌گفتند رنگ سبز، رنگ دلخواه پیامبر اسلام (ع) و رنگ دین است،
بنابراین پیشنهاد می‌شود رنگ سبز در بالای پرچم ملی ایران قرار گیرد.
در مورد رنگ سفید نیز به این حقیقت تاریخی استناد شد که رنگ سفید رنگ مورد علاقه زرتشتیان است،
اقلیت دینی که هزاران سال در ایران به صلح و صفا زندگی کرده‌اند
و این که سفید نماد صلح، آشتی و پاکدامنی است و لازم است در زیر رنگ سبز قرار گیرد.
در مورد رنگ سرخ نیز با اشاره به ارزش خون شهید در اسلام،
به ویژه امام حسین (ع) و جان باختگان انقلاب مشروطیت،
به ضرورت پاسداشت خون شهیدان اشاره شد.
انقلاب مشروطیت و پرچم ایران(ادامه)
وقتی نمایندگان روحانی با این استدلالات مجاب شده بودند و زمینه مساعد شده بود،
نواندیشان حاضر در مجلس سخن را به موضوع نشان شیر و خورشید کشاندند
و این موضوع را این گونه توجیه کردند که انقلاب مشروطیت در مرداد
(سال ۱۲۸۵هجری شمسی ۱۹۰۶ میلادی) به پیروزی رسید یعنی در برج اسد (شیر).
از سوی دیگر چون اکثر ایرانیان مسلمان شیعه و پیرو علی هستند
و اسدالله از القاب حضرت علی (ع) است، بنابراین شیر هم نشانه مرداد است
و هم نشانه امام اول شیعیان.
در مورد خورشید نیز چون انقلاب مشروطه در میانه ماه مرداد به پیروزی رسید
و خورشید در این ایام در اوج نیرومندی و گرمای خود است، پیشنهاد شد
خورشید را نیز بر پشت شیر سوار کنند که این شیر و خورشید هم نشانه علی (ع) باشد
هم نشانه ماه مرداد و هم نشانه چهاردهم مرداد، یعنی روز پیروزی مشروطه خواهان،
و البته وقتی شیر را نشانه پیشوای امام اول (ع) بدانیم، لازم است
شمشیر ذوالفقار را نیز به دستش بدهیم.
بدین ترتیب برای اولین بار پرچم ملی ایران به طور رسمی در قانون اساسی به
عنوان نماد استقلال و حاکمیت ملی مطرح شد. در سال ۱۳۳۶ منوچهر اقبال، نخست وزیر وقت،
به پیشنهاد هیاتی از نمایندگان وزارت خانه‌های خارجه،
آموزش و پرورش و جنگ طی بخش‌نامه‌ای ابعاد و جزئیات دیگر پرچم را مشخص کرد.
بخش‌نامه دیگری در سال ۱۳۳۷ در مورد تناسب طول و عرض پرچم صادر و طی آن مقرر شد
طول پرچم اندکی بیش از یک برابر و نیم عرضش باشد.
پرچم بعد از انقلاب اسلامی
تاریخچه پرچم ایران
در اصل هجدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۵۸ (۱۹۷۹ میلادی)
در مورد پرچم گفته شده‌است که پرچم جمهوری اسلامی از سه رنگ سبز،
سفید و سرخ تشکیل می‌شود و نشانه جمهوری اسلامی (تشکیل شده با حروف الله اکبر) در وسط آن قرار دارد.