شب یلدا در پورتال جامع فرانیاز فراتراز نیاز هر ایرانی
سرتیتر های مهم مقاله
شب یلدا
ایا میدانید شب یلدا امسال ینی سال ۹۶ از چه ساعتی شروع و به چه ساعتی ختم میشود ؟
از لحاظ اوقات شراعی شامگاه روز پنجشنبه ۳۰ آذر ۱۳۹۶، لحظه غروب خورشید ساعت ۱۶:۵۵ دقیقه و طلوع خورشید
در بامداد جمعه اول دی ماه، ساعت ۷:۱۰ دقیقه خواهد بود که با این حساب طولانی ترین شب سال با مدت زمان ۱۴ ساعت ۱۵ دقیقه رقم می خورد.
از لحاظ نجومی اما گفته می شود که طولانی ترین شب امسال ۱۴ ساعت و ۱۷ دقیقه خواهد بود.
شب یلدا
«یلدا» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای سایر استفاده‌ها، یلدا (ابهام‌زدایی) را مشاهده کنید.
شب یَلدا یا شب چلّه یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی است.[۱] در این جشن، طی شدن بلندترین شب سال
و به دنبال آن بلندتر شدن طول روزها در نیم‌کرهٔ شمالی، که مصادف با انقلاب زمستانی است، گرامی داشته میشود.
یلدا به زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) گفته میشود.
خانواده‌های ایرانی در شب یلدا، معمولاً شامی فاخر و همچنین انواع میوه‌ها و رایج‌تر از همه هندوانه را مهیا و دور هم سرو می‌کنند.
پس از سرو تنقلات، قصه‌گویی بزرگان خانواده برای دیگر اعضای فامیل و همچنین فال‌گیری با دیوان حافظ رایج است.[۱]
ریشهٔ نام و دیگر واژه‌ها
«یلدا» برگرفته از واژهٔ سریانی ܝܠܕܐ به‌معنای زایش است[۲] و شب چله هم که مترادف شب یلداست
از آن روست که چهل روز اول زمستان را «چله بزرگ» و بیست روز بعد از آن را «چله کوچک» نامیده‌اند.
[۳] ابوریحان بیرونی از این جشن با نام «میلاد اکبر» نام برده و منظور از آن را «میلاد خورشید» دانسته‌است.
[۴] در آثارالباقیه بیرونی، از روز اول دی ماه، با عنوان «خور» نیز یاد شده‌است.
در قانون مسعودی نسخهٔ موزه بریتانیا در لندن، «خُره روز» ثبت شده،
اگرچه در برخی منابع دیگر «خرم روز» نامیده شده‌است.[۵]
انار شب چله
چلّه، دو موقعیت گاه‌شمار در طول یک سال خورشیدی با کارکردهای فرهنگ عامه، یکی در آغاز تابستان (تیرماه)
و دیگری در آغاز زمستان (دی‌ماه)، هریک متشکل از دو بخش بزرگ (چهل روز) و کوچک (بیست روز) است.
واژهٔ چلّه برگرفته از چهل[۶] و مخفف «چهله» و صرفاً نشان‌دهندهٔ گذشت یک دورهٔ زمانی معین (و نه الزاماً چهل روزه) است.
پیشینه
«شب یلدا» که به عنوان یکی از شب‌های مقدس در ایران باستان مطرح بوده به‌صورت رسمی در تقویم ایرانیان باستان
از سال ۵۰۲ قبل از میلاد در زمان داریوش یکم به تقویم رسمی ایرانیان باستان راه یافت.[۱] چله و جشن‌هایی
که در این شب برگزار میشود، یک سنت باستانی است. مردم روزگاران دور و گذشته، که کشاورزی،
بنیان زندگی آنان را تشکیل می‌داد و در طول سال با سپری شدن فصل‌ها و تضادهای طبیعی خوی داشتند،
بر اثر تجربه و گذشت زمان توانستند کارها و فعالیت‌های خود را با گردش خورشید
و تغییر فصول و بلندی و کوتاهی روز و شب و جهت و حرکت و قرار ستارگان تنظیم کنند.
آنان ملاحظه می‌کردند که در بعضی ایام و فصول روزها بسیار بلند میشود و در نتیجه در آن روزها،
از روشنی و نور خورشید بیشتر می‌توانستند استفاده کنند. این اعتقاد پدید آمد که نور و روشنایی
و تابش خورشید نماد نیک و موافق بوده و با تاریکی و ظلمت شب در نبرد و کشمکشند.
مردم دوران باستان و از جمله اقوام آریایی، از هند و ایرانی – هند و اروپایی، دریافتند
که کوتاه‌ترین روزها، آخرین روز پاییز و شب اول زمستان است و بلافاصله پس از آن روزها
به تدریج بلندتر و شب‌ها کوتاهتر می‌شوند، از همین رو آنرا شب زایش خورشید (مهر) نامیده
و آنرا آغاز سال قرار دادند کریسمس مسیحیان نیز ریشه در همین اعتقاد دارد [۲]
.[۸] در دوران کهن فرهنگ اوستایی، سال با فصل سرد شروع می‌شد و در اوستا، واژه «سَرِدَ» (Sareda) یا
«سردَ» (Saredha) که مفهوم «سال» را افاده می‌کند، خود به معنای «سرد» است
و این به معنی بشارت پیروزی اورمزد بر اهریمن و روشنی بر تاریکی است.[۹]
در برهان قاطع ذیل واژه «یلدا» چنین آمده‌است:
یلدا، شب اول زمستان و شب آخر پاییز است که اول جَدی و آخر قوس باشد و آن درازترین شب‌هاست
در تمام سال و در آن شب یا نزدیک به آن شب، آفتاب به برج جدی تحویل می‌کند و گویند
آن شب به‌غایت شوم و نامبارک می‌باشد و بعضی گفته‌اند شب یلدا یازدهم جدی است.
شب یلدا
تاریکی نماینده اهریمن بود و چون در طولانی‌ترین شب سال، تاریکی اهریمنی بیشتر می‌پاید،
این شب برای ایرانیان نحس بود و چون فرا می‌رسید، آتش می‌افروختند تا تاریکی و عاملان اهریمنی و شیطانی نابود شده
و بگریزند، مردم گرد هم جمع شده و شب را با خوردن، نوشیدن، شادی و پایکوبی و گفتگو به سر می‌آوردند
و خوانی ویژه می‌گستردند، هرآنچه میوه تازه فصل که نگاهداری شده بود و میوه‌های خشک در سفره می‌نهادند.
سفره شب یلدا، «میَزد» Myazd نام داشت و شامل میوه‌های تر و خشک، نیز آجیل یا به اصطلاح زرتشتیان،
«لُرک» Lork که از لوازم این جشن و ولیمه بود، به افتخار و ویژگی «اورمزد» و «مهر» یا خورشید برگزار می‌شد.
در آیین‌های ایران باستان برای هر مراسم جشن و سرور آیینی، خوانی می‌گستردند که بر آن افزون بر آلات و ادوات نیایش،
مانند آتشدان، عطردان، بخوردان، برسم و غیره، برآورده‌ها و فراورده‌های خوردنی فصل و خوراک‌های گوناگون، خوراک مقدس مانند «می‌زد» نیز نهاده می‌شد.
شب یلدا را شب میلاد خدای خورشید، عدالت، پیمان و جنگ هم می‌دانند. دربارهٔ آن دو روایت عمده رایج است.
اول آنکه در این شب مهر، میترا یا آن‌چنان‌که در اوستا و نوشته‌های پادشاهان هخامنشی آمده، میثره (Mithra) به جهان بازمی‌گردد.
او که از ایزدان باستانی هند و ایرانی است ساعات روز را طولانی کرده و در نتیجه برتری خورشید پدیدار میشود.[۳]
شب یلدا
آئین مهرپرستی یا آئین مهر برپایه پرستش میترا در دوران پیش از آئین زرتشت شکل گرفته‌است و در اروپا به آئین میتراییسم هم گفته میشود.
بعضی پژوهشگران هم بر این باورند که در شب یلدا، پیامبری زاده میشود: «در سال ۵۱ پادشاهی اشکانیان که مصادف است
با سال ۱۹۶ میلادی، پیامبری در شب یلدا زاده میشود. او را دو دولفین از آب بیرون می‌آورند،
چه آنکه براساس آئین مهر، آب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده‌است.»[۳]
در هر دو روایت، شب یلدا شب تولد مهر است و این بازمانده از آداب مهری است
که در شرق مدیترانه به طور وسیعی رایج بوده
و آثارش از جمله در معابد مهری باقیمانده در پالمیرا در اردن فعلی دیده میشود.[۳]
پاییز گئدیر , سونرا بوران قارگلیر
سوفرالارا حالوا ,قاپیز ,نارگلیر ,چیلله گئجه ائل اوبانی شاد ائدیب
بیزیم بوردا ,ائله بیل باهار گلیب
شب عاشقان بی دل چه شبی دراز باشد تو بیا کز اول شب در صبح باز باشد .
یلدا مبارک