بلوغ زودرس در کودکان در پورتال جامع فرانیاز فراتراز نیاز هر ایرانی

بلوغ زودرس در کودکان یک خصیصه فامیلی است که به طور طبیعی اتفاق می افتد

اما بعضی مواقع نیز در اثر یک بیماری شدید عضوی،

مثل ضایعات و تومورهای هیپوتالاموس، مننژیت و انسفالیت ایجاد می شود.

اما در درجه اول باید بلوغ جنسی واقعی را از بلوغ جنسی کاذب تشخیص داد.

باما همراه باشید در فرانیاز

بلوغ زودرس در کودکان

بلوغ زودرس در کودکان

اگر غده‌ای در مغز باشد که باعث فعال شدن هیپوتالاموس شود،

به آن بلوغ حقیقی یا مرکزی گفته می‌شود.

چند روز قبل پسر کوچولوی یکی از دوستانم را دیدم و به شوخی به مادرش گفتم

چقدر پشمالوست! گفتن این جمله همان و وا شدن سر درددل مادرش همان.

او در حالی که سرش را به من نزدیک می‌کرد، آرام گفت: «پسرم ۱۰ ساله

است و خیلی هم به پرمویی‌اش حساس شده. تاز‌گی‌ها زیربغلش موهای

تیره‌ای رشد کرده. یه طور نگاه کن متوجه نشه و جوش‌های صورتشو ببین!

واقعا من و پدرش نمی‌دانیم چه کار کنیم؟ به نظرت مشکلی داره که به این زودی بالغ شده؟»

بلوغ زودرس در کودکان

بلوغ زودرس چیست؟

ظاهر شدن علائم بلوغ‌ ‌ازنظر فیزیکی و هورمونی در دختران قبل از ۸ سالگی

و در پسران قبل از ۹ سالگی،‌ ‌بلوغ زودرس نامیده می‌شود. ابتدا این کودکان

بلندتر از همسن‌های خود هستند ‌ولی به‌دلیل بلوغ زودرس

استخوان‌ها‌،‌ ‌در نهایت قد کوتاه‌تری در‌ ‌بلوغ خواهند داشت.

در اکثر اوقات بلوغ زودرس جنسی یک خصیصه فامیلی است که

به طور طبیعی اتفاق می افتد اما بعضی مواقع نیز در اثر یک بیماری

شدید عضوی، مثل ضایعات و تومورهای هیپوتالاموس، مننژیت و انسفالیت

ایجاد می شود. اما در درجه اول باید بلوغ جنسی واقعی را از بلوغ جنسی

کاذب تشخیص داد. نکته مهم این است که در جریان بلوغ واقعی دوره

قاعدگی به طور طبیعی انجام می شود. وجود پولیپ روده و هیپرپیگمانتاسیون

مخاطی و لکه های شیر قهوه ای روی پوست ـ کم کاری تیروئید یا هیپوتروئیدیسیم

ممکن است عواملی برای تشخیص بلوغ زودرس جنسی باشند و یا در تشخیص

به ما کمک نمایند. به هر حال تشخیص بموقع و درمان سریع بیماری برای بیمار

منافع زیادی دارد. زیرا بسیاری از کودکان مبتلا به بلوغ زودرس عاقبت به علت

بسته شدن سریع اپی فیز استخوانها دچار کوتاهی قد و قامت و حتی کوتولگی می شوند.

بلوغ زودرس در کودکان

وقتی جوانه و برجستگی سینه در دختران،

قبل از ۸ سالگی ظاهر شود یا شروع عادت ماهانه قبل از ۹ سالگی باشد

در واقع بلوغ جنسی زودرس اتفاق افتاده است. هنگامی که صفات ثانوی

جنسی با ژنوتیپ (جنسیت ژنتیکی و غددی) فرد متناسب باشد یعنی

به صورت ژنتیک زن ساز باشد و ظاهر فرد نیز دختر باشد این را اصطلاحا بلوغ

جنسی زودرس همان جنس «Isosexual» می گویند. و همین حالت در پسران

نیز ممکن است اتفاق بیفتد. اما اگر صفات ثانویه جنسی (ظاهر فرد) با جنسیت

ژنتیکی هماهنگ نباشد یعنی به صورت مردسازی در دختران و یا زن سازی

در پسران باشد می گویند آن فرد دچار بلوغ زودرس غیر همان جنسی یا «Heterosexual» شده است.

بلوغ زودرس در کودکان

بلوغ زودرس جنسی دختران به صورت «Isosexual» یا همان جنسی به

دو صورت عمده بروز پیدا می کند: در یک دسته بلوغ زودرس جنسی

واقعی است یعنی با شروع بلوغ طبق روال عادی اما زودتر از موعد مشخص می شود.

در این گروه هورمونهای گنادوتروپین دچار افزایش ترشح می شوند و سیکلهای

قاعدگی نیز افزایش پیدا می کنند. معتقدند که بیش از ۹۰ درصد بلوغ جنسی

زودرس جنبه سرشتی دارد و علت مشخصی برایش نمی توان پیدا کرد. یعنی

محور سیستم عصبی مرکزی «CNS»، هیپوتالاموس و هیپوفیز، زودتر از موعد

طبیعی فعال می شود و تکامل زودرس پیدا می کند اما علت ناشناخته است.

نکته جالب توجه این است که در بیش از ۵۰% از این بیماران نوار مغز یا

«الکتروانسفالوگرافی EEG» آنها غیر طبیعی است. در واقع بروز صفات ثانویه

جنسی و شروع زودرس و زیاد قاعدگی و تخمک گذاری ممکن است

منجر به بروز و تشدید اختلالات اعصاب و روان شود. با توجه به این موضوع مهم

شروع درمان به محض تشخیص قطعی، الزامی است. درمان دارویی عمدتا به

وقفه ترشح هورمونهای «گنادوتروپین» معطوف می شود. از آنجایی که بلوغ زودرس

غالبا با بسته شدن زودرس صفحه رشد استخوانها نیز همراه است و باعث کوتاهی

قد می شود، متأسفانه همیشه با اقدام درمانی نمی توان جلوی این عارضه

را گرفت ولی به هر حال شروع سریع تر درمان در این مورد هم مؤثر است.

در حدود ۱۰% از موارد بلوغ جنسی زودرس

در اثر بیماریهای جسمی مغز مثل تومورهای مغزی، انسفالیت، مننژیت،

صدمات و ضربه به جمجمه هیدروسفالی و سایر بیماریها به وجود می آید.

این گروه از بیماران دچار بلوغ زودرس جنسی دارای علت شناخته شده هستند.

در هر صورت باید این دو گروه را از نظر علت شناسی از هم تشخیص داد

چرا که گاهی بعضی از این بیماران که جزو گروه با علت ناشناخته قرار می گیرند

مبتلا به تومور مغزی هستند. بنابراین ضمن انجام آزمایشات هورمونی بایستی

سیتی اسکن و یا MRIاز مغز به عمل آید اما با همه اینها آنچه که در رابطه با ضایعات

تومورال به تشخیص بیشتر کمک می کند، وجود علایم و نشانه های عصبی همراه

بلوغ زودرس جنسی است. در صورتی که وجود تومور مغز قطعی شود عمل

جراحی و رادیوتراپی ضروری است و میزان و درصد موفقیت درمان به پیشرفت ضایعه دارد.

در گروه دیگری از دختران

مبتلا به بلوغ زودرس جنسی علت را باید در غده فوق کلیوی بیمار جستجو کرد.

البته این ضایعه به ندرت اتفاق می افتد اما در صورت وقوع به صورت هیپرپلازی

یا افزایش فعالیت مادرزادی غده فوق کلیوی است معتقدند که این

دسته از بیماران با کمبود آنزیمی به نام «۲۱ هیدروکسیلاز» مواجه هستند.

بلوغ زودرس در کودکان

نوع دیگر بلوغ زودرس جنسی، کاذب است. وقتی فردی به ظاهر

دختر علایم زن نمایی به علت افزایش تولید هورمون استروژن داشته باشد

اما دوره ماهانه نداشته و یا تخمک گذاری نمی کند این فرد دچار بلوغ زودرس

جنسی کاذب می شود. علل مختلفی برای ایجاد این نوع بلوغ وجود دارد.

شایع ترین علت آن کیستها یا تومورهای تخمدانی مترشحه استروژن می باشد

این نوع تومورها با پولیپهای روده ای همراه است. در اینجا هم سونوگرافی

تخمدانها و سیتی اسکن می تواند در تشخیص و شناسایی آسیب و علت بیماری کمک زیادی کند.

بلوغ زودرس جنسی Hetrosexual یا غیر همان جنسی،

حالتی است که در دختران نابالغ اتفاق می افتد که دچار علل مردسازی می شوند.

پرفعالیتی و هیپرپلازی مادرزادی غده فوق کلیوی و همچنین بعضی از تومورهای

تخمدانی یا غده فوق کلیوی باعث ترشح هورمونهای جنسی مردانه یعنی

آندروژنها می شوند که در اندامهای تناسلی بیمار ابهام ایجاد می شود بخصوص

پرکاری غده فوق کلیوی که با اَشکال متنوعی از ابهام در دستگاه تناسلی خارجی همراه است.

سن شروع بلوغ برای والدین همیشه سوالی مهم است. ابتدا در این‌باره بفرمایید؟

بلوغ در دخترها به‌طور متوسط از۱۰ تا ۱۲ سالگی و در پسرها از ۱۱ تا ۱۳ سالگی

شروع می‌شود و در دخترها تا ۱۶-۱۵ سالگی و در پسرها تا ۱۸-۱۷ سالگی ادامه می‌یابد.

البته به‌طور متوسط ممکن است در دخترها کمی بیش از یک سال زودتر شروع ‌شود.

تقریبا هیچ‌کدام از پدر و مادرها مراحل بلوغشان را به خاطر ندارند

و در برخورد با فرزندشان به مشکل برمی‌خورند. اصلا در بلوغ باید چه اتفاقی بیفتد؟

بلوغ مرحله‌ای از رشد و تکامل انسان است که کودک را از طفولیت به بزرگسالی می‌رساند.

در این مرحله از زندگی، غدد جنسی فعال می‌شوند و شروع به ترشح می‌کنند

و در دختر و پسر علائم متفاوتی را پدید می‌آورند. در دخترها بلوغ با جوانه زدن پستان

شروع می‌شود و سپس رویش موهای تناسلی (الگویی متفاوت با پسرها دارد)

و زیربغل اتفاق می‌افتد. این روند با بزرگ شدن رحم و تخمدان‌ها ادامه می‌یابد

و در پایان با عادت ماهیانه تکمیل می‌شود. بلوغ پسرها نیز به ترتیب با بزرگی

بیضه‌ها و آلت و پیدایش مو در ناحیه تناسلی، زیربغل، بدن، صورت، ضخیم شدن

صدا و عضلانی شدن بدن همراه است. در این بین رشد طولی بدن در هر ۲ جنس همچنان ادامه می‌یابد.

بلوغ زودرس در کودکان

تفاوتی هم در رشد قد دو جنس وجود دارد؟

کودکان در ۳-۲ سال اول زندگی، رشد قدی سریع‌تری دارند. این رشد

در سنین بین ۴ تا ۱۰ سال، تقریبا ۶-۵ سانتی‌متر در سال است و در بلوغ، با

جهش قدی ایجاد شده که این میزان در دخترها به۶ تا ۸ و در پسرها به ۸ تا ۱۰

سانتی‌متر در سال می‌رسد. با توقف رشد قدی، بلوغ پایان می‌یابد. رشد قدی

در دختران بعد از جهش آهسته‌تر شده و تا ۳-۲ سال بعد از عادت

ماهیانه ادامه می‌یابد ولی این زمان در پسرها طولانی‌تر است.

اگر نشانه‌های بلوغ دختر یا پسری یکی- دو سال زودتر از آنچه گفتید

دیده شود، باید به بلوغ زودرس شک کنیم؟
بله، اگر اولین علامت بلوغ در پسرها قبل از ۹ سال و در دخترها

قبل از ۷ سال (گاهی ۸ سال را هم در نظر می‌گیریم) بروز کند، بلوغ

زودرس محسوب می‌شود. البته این اعداد در نژادهای مختلف متفاوت است.

در تحقیقاتی که در تهران انجام شد، این رقم در دخترها ۷ سال و ۵ ماه بود.

البته بلوغ زودرس حتما باید به وسیله پزشک تایید شود.

چرا بعضی از کودکان دچار بلوغ زودرس می‌شوند؟

بلوغ زودرس تحت تاثیر علل محیطی و مرکزی است و پیگیری از آن از ۲ جنبه برای ما

مهم است؛ اول علت بلوغ زودرس که ممکن است نشانی از یک مشکل مرضی در

کودک باشد و دیگری توقف رشد طولی که امکان دارد باعث کوتاه قدی او شود.

پس از بررسی، اغلب در۵۰ درصد موارد پسرها و ۹۵ درصد در دخترها علت خاصی برای بلوغ زودرس یافت می‌شود.

بلوغ زودرس در کودکان

مثلا چه علتی؟

امواجی در هیپوتالاموس مغز وجود دارند که اثر بازدارنده دارند و اجازه فعالیت

غدد جنسی را نمی‌دهند. احتمالا با افزایش سن استخوانی و حجم بدن،

این ماده بازدارنده کنار می‌رود و هیپوتالاموس فعال می‌شود و غدد جنسی

متعاقب آن عملکرد خود را آغاز می‌کنند و فرد بالغ می‌شود. البته وجود غده‌ای

در تخمدان، بیضه یا غده فوق‌کلیه (در رویش موهای جنسی نقش دارد) می‌تواند

ترشح هورمون‌های مردانه یا زنانه را شعله‌ور کند. این غده ممکن است خوش‌

خیم یا بدخیم باشد و علائم جنسی ایجاد کند که شبیه آغاز بلوغ است.

این نوع از بلوغ، کاذب یا محیطی است اما اگر غده‌ای در مغز باشد که باعث

فعال شدن هیپوتالاموس شود، به آن بلوغ حقیقی یا مرکزی گفته می‌شود.

بسیاری از والدین برنامه‌های ماهواره یا اینترنتی را عاملی برای مطلع شدن

کودک از مسائل جنسی و بلوغ زودرس می‌دانند این دیدگاه به نظر شما علمی است؟
بله، این نگرانی متخصصان خارج از کشور هم است. نشستن پای

برنامه‌های ماهواره‌ای و دیدن صحنه‌های جنسی و آگاهی از این موضوع می‌تواند

اثر محیطی داشته باشد و شعله‌ور کننده بلوغ باشد و امواج بازدارنده مغز در شروع

بلوغ جنسی را مهار کند. البته کاهش ناگهانی امواج در پدیده بلوغ هنوز ناشناخته است.

بلوغ زودرس در کودکان

چرا بلوغ زودرس مانع رشد قدی مناسب کودک می‌شود؟

چون بیشترین رشد طولی در دوران کودکی است و اگر عاملی این دوره را کوتاه‌تر کند،

رشد کودک کافی نخواهد بود و در صورتی که این موضوع محرز شود باید روند بلوغ

را متوقف کنیم. علاوه بر این کودک تغییرات بدنی پیدا می‌کند که به

همسالان خود شباهت ندارد و از نظر روانی نیز به او آسیب می‌زند.

پس می‌توان به والدینی که کودکان پرمو یا با موهای ضخیم دارند، هشدار داد و این موها را علامتی مهم تلقی کرد؟

نه در حدی که باعث ترسشان شود اما در بعضی از کودکان به‌طور ژنتیکی

اختلال‌های آنزیمی در غده فوق‌کلیه وجود دارد که باعث پرمویی در آنها می‌شود.

این مساله نیز باید زود تشخیص داده شود زیرا ترشح هورمون‌های جنسی از این

غده، ممکن است باعث زودتر بسته‌شدن استخوان‌ها و کوتاه قدی در کودک شود،

بنابراین کودکانی که پرمو هستند و حتی موهای ضخیم بدنشان زودتر رویش

پیدا کرده باید آزمایشی انجام دهند و سطح هورمون‌های غده فوق‌کلیه اندازه

گرفته شود و در صورت مثبت‌شدن جواب آزمایش درمان آغاز شود.

بلوغ زودرس در کودکان
پاسخ به پرسش یکی از خوانندگان درباره بلوغ زودرس

دختری ۸ سال و نیمه دارم که به تشخیص فوق‌تخصص غدد، به بلوغ زودرس رسیده است.

برای کنترل رشد قدی و سایر نشانه‌های بلوغ، چند آمپول تجویز کرده‌اند

تا هر ماه به او تزریق شود. این دارو‌ها در آینده عوارضی برای دخترم نخواهد داشت

و روی رشد دستگاه تولیدمثلش تاثیر منفی نمی‌گذارد؟ در ضمن دخترم نارس

به دنیا آمده بود و هنگام تولد حدود یک کیلو‌گرم وزن داشت.

آیا این موضوع می‌تواند زمینه‌ساز بلوغ زودهنگام او باشد؟

پاسخ:

ارتباطی بین نارس بودن نوزادان و بلوغ زودرس آنها در آینده پیدا نشده است

اما باید مشخص شود پیدایش جوانه پستانی این کودک در چه سنی است و

در چه مرحله‌ای از بلوغ قرار دارد. میانگین سن بلوغ در دخترهای ایرانی ۷ سال

و ۵ ماه است. اگر شروع بلوغ همین سن باشد، اصلا بلوغ زودرس محسوب نمی‌شود.

در صورتی که بلوغ، زودرس نباشد و درمان را آغاز کنیم، شاهد اثر معکوس روی

قد خواهیم‌بود. چنین آمپول‌هایی اگر بی‌مورد تزریق شوند، رشد قدی را کندتر

می‌کنند و حتی جلوی جهش قد را می‌گیرند. هر دارویی ممکن است عارضه‌ای

داشته باشد ولی اگر ضررش بر نفعش غالب باشد، قطعا پزشک آن را تجویز نخواهد کرد.

بلوغ زودرس در کودکان